agro-ecologie -

Agro-ecologie

Wat is agro-ecologie?

Laten we eerst kijken naar de term agro-ecologie: die komt van twee wetenschappelijke disciplines: agronomie en
ecologie. Agronomie, of landbouwkunde, is de wetenschap met betrekking tot het bestuderen en innoveren van de landbouw. Ecologie bestudeert de dynamiek van ecosystemen. De combinatie, agro-ecologie, betekent dus het observeren en leren van ecosystemen, het samenwerken met de natuur, om zo voedsel en andere landbouwproducten te produceren op een daadwerkelijk duurzame manier. Lokaal, met de natuur en de seizoenen mee, en een zo veel mogelijk gesloten kringloop en korte keten. Maar naast een praktijk, is
agro-ecologie vooral óók een wetenschap en een wereldwijde sociale beweging.

Agro-ecologie als Praktijk

Door die samenwerking met, en nabootsing van de natuur kan je voedsel en andere producten produceren op een daadwerkelijk duurzame manier. Enkele voorbeelden:

· Geen gif. Als agro-ecologisch tuinders gebruiken wij geen gif. In plaats daarvan werken we aan biodiversiteit, waardoor er voldoende natuurlijke vijanden (bijv lieveheersbeestjes) zijn die de plagen (bijv bladluizen) op kunnen eten. We versterken biodiversiteit door geen gif of kunstmest te gebruiken, veel verschillende gewassen te planten (geen monoculturen), en de tuinderij te omheinen met houtwallen en hagen. En in plaats van herbiciden (gif dat onkruid doodt), trekken wij het onkruid er simpelweg uit, of schoffelen we het om.

· Een gezonde bodem. Een gezonde bodem is de basis van gezonde gewassen. Waar de conventionele landbouw de plant direct voedt met kunstmest, zorgen wij ervoor dat we de bodem voeden. Dat doen we met goede kwaliteit compost en groenbemesters die het bodemleven voeden, we mulchen waardoor er minder water verloren gaat, en verder laten we de bodem zo veel mogelijk met rust (niet ploegen dus). Het bodemleven – wormen, schimmels, bacteriën etc. – maken veel verschillende voedingsstoffen vrij die vervolgens door de planten opgenomen kunnen worden. Wist je dat er in een theelepel gezonde bodem meer organismen leven dan mensen op aarde? Naast het vrijmaken van gezonde voedingsstoffen voor de plant, leggen ze trouwens ook koolstof vast in de bodem: dat maakt agro-ecologie een landbouw die goed is voor het klimaat!

· Geen kunstmest. Het maken van kunstmest kost een gigantische hoeveelheden fossiele brandstoffen. Andere onderdelen van de kunstmest, zoals fosfaat, moeten worden opgegraven uit mijnen in China en Marokko. Niet erg duurzaam dus en het raakt een keer op. Daarnaast zijn deze zouten niet goed voor het bodemleven: het put de bodem uit. In plaats daarvan, werkt de agro-ecologische landbouw met organisch materiaal. Met compost voeden we het bodemleven. En we zaaien groenbemesters: gewassen die niet zijn bedoeld om zelf te eten, maar om de bodem te voeden. Die vangen daarnaast de voedingsstoffen uit de bodem, waardoor ze niet weg kunnen spoelen als er bijvoorbeeld in de herfst en winter geen gewassen op ’t land staan. Groenbemesters maken vaak ook veel wortels: veel ondiepe, of juist enkele hele diepe ‘penwortels’. Dat zorgt voor een goede bodemstructuur, dat ook weer heel belangrijk is voor het bodemleven en voor gezonde gewassen.

Op deze manier is een agro-ecologisch systeem milieuvriendelijk, omdat het rekening houdt met de (lokale) draagkracht van de natuur en de aarde. Agro-ecologische systemen zijn tevens klimaatbestendig, omdat nieuwe samenwerking en innovatie resulteren in gewassen en praktijken die beter zijn aangepast aan een veranderend klimaat in dat specifieke gebied, én omdat het gebruik van fossiele brandstoffen zoveel mogelijk wordt beperkt.

Agro-ecologie als Wetenschap

Kan agro-ecologie de wereld voeden?
Laten we eerst kijken of de huidige, conventionele landbouw de wereld kan voeden.
Even wat wetenschappelijke cijfers en feiten:

Honger: 1 op de 9 mensen lijdt honger, en dit aantal neemt nog steeds toe
(bron: Food and Agriculture Organization of United Nations report 2022)
Genoeg voedsel: De WHO heeft berekend dat wereldwijd gezien de huidige voedselproductie (zo’n 2700 Kcal per persoon per dag) al genoeg is om te voorzien in de benodigde voedselproductie (1800-2200 Kcal per persoon per dag).
In andere woorden: er ís al genoeg voedsel, het is geen probleem van hoeveelheid, maar een probleem van verdeling. Het voedsel is niet op de juiste plek en niet in de juiste vorm. Voorbeeld: in Brazilië worden gigantische hoeveelheden land en water gebruikt om soja te produceren dat wordt geëxporteerd naar Europa als veevoer, terwijl in Brazilië enorme armoede is.

Uitdagingen.
Naast het voeden van de toenemende wereldpopulatie, lopen we tegen problemen aan die (mede) zijn veroorzaakt door de huidige conventionele landbouw:

klimaatverandering
biodiversiteitverlies. Volgens de Radboud Universiteit zijn in de afgelopen 27 jaar in Nederland, 2/3e van de onderzochte insectenpopulaties verdwenen (bron document).
uitgeputte bodems
steeds meer ziektes veroorzaakt door landbouwgif. Zo waarschuwt hoogleraar neurologie Bas Bloem voor een ‘parkinsonpandemie’ veroorzaakt door landbouwgif (bron).

Wetenschappers staan dus voor een grote uitdaging: hoe gaan we wereldwijd voldoende voedsel produceren met een landbouwvorm die:

honger bestrijdt door te werken aan het verdelingsprobleem
functioneert bínnen de grenzen van de aarde
geen schade doet aan mens, dier, milieu, bodem
toekomstbestendig is door niet afhankelijk te zijn van fossiele brandstoffen die immers een keer op gaan raken. Zowel landbouwmachines, als bijvoorbeeld de productie van kunstmest zijn volledig afhankelijk van fossiele brandstoffen.

Agro-ecologie.
Steeds meer wetenschappers vinden daarom het antwoord in agro-ecologische landbouw. Het zorgt namelijk voor voldoende voedselproductie binnen de draagkracht van de aarde en biedt volgens hen vele duurzame, toekomstbestendige voordelen:

Een landbouw die de bodem opbouwt,

door gebruik te maken van compost en groenbemesters die het bodemleven voeden. Wist je dat er in één theelepel gezonde bodem méér organismen zitten dan dat er mensen op aarde zijn? Chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest, die in de gangbare landbouw worden gebruikt, hebben een negatieve impact op het bodemleven en de vruchtbare humuslaag. Hierdoor raakt de bodem uitgeput.

Een landbouw die klimaatverandering tegengaat,

doordat er koolstof in de bodem wordt vastgelegd en minder gebruik wordt gemaakt van (zware) machines die gigantische hoeveelheden CO2 uitstoten.

Een landbouw die minder / niet afhankelijk is van fossiele brandstoffen,

doordat er geen kunstmest wordt gebruikt. Om kunstmest te maken zijn namelijk gigantische hoeveelheden gas en aardolie nodig. Naar schatting is 10-25% van al het aardgas in Groningen opgegaan aan één afnemer: kunstmestfabriek Yara in Zeeuws-Vlaanderen verbruikt twee miljard kubieke meter gas per jaar (NOS). Naast kunstmest, is de gangbare landbouw zeer afhankelijk van zware landbouwmachines met enorme verbruik van fossiele brandstof.

Een landbouw die de biodiversiteit versterkt,

doordat er geen gif wordt gebruikt en het bodemleven wordt gevoed. Duits onderzoek laat zien dat in de periode 1989-2016 de biomassa van vliegende insecten met 75 procent is afgenomen (Hallmann et al., 2017). Het gaat dus niet goed met de biodiversiteit. In Nederland heeft de Radboud Universiteit i.s.m. Natuurmonumenten onderzoek gedaan, en ook hier blijkt dat in de afgelopen 27 jaar, twee derde van de onderzochte insectenpopulaties is verdwenen (bron). “De landbouw is een van de belangrijkste beheerders van ons buitengebied. Daar wordt jaarlijks zo’n tien miljoen kilo aan chemische gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. We moeten toe naar biologische bestrijding.”– Marc van den Tweel, directeur Natuurmonumenten, in reactie op het onderzoek. Agro-ecologische landbouw laat zien dat voedselproductie mogelijk is zónder gif, en landbouw dus hand in hand kan gaan met de natuur.

Een landbouw die uitspoeling van nutriënten tegengaat

Agro-ecologie zorgt voor een zoveel mogelijk gesloten nutriëntenkringloop. Waar de gangbare landbouw planten voedt met kunstmest, gemaakt van nutriënten die o.a. worden opgegraven uit mijnen in China en Marokko, voedt agro-ecologische landbouw de bodem met compost en groenbemesters. Daardoor ontstaat er een laag donkere aarde: de humuslaag, die niet alleen voedingsstoffen bevat, maar ook vasthoudt, zodat ze niet uitspoelen. Ook wordt de bodem zoveel mogelijk veel mogelijk bedekt gehouden met gewassen en groenbemesters die gebruikt worden als ‘vanggewas’: ze houden de nutriënten vast binnen in de plant, zodat deze niet uit kunnen spoelen tijdens zware regens in herfst en winter.

Een landbouw die wereldwijd voedselzekerheid (voedselsoevereiniteit) versterkt

Je hoort regelmatig de vraag: “Hoe gaan wij de wereld voeden?” Maar wie is ‘wij’ eigenlijk? En zou de wereld zichzelf niet moeten voeden? We produceren namelijk al genoeg voedsel: het probleem is dat het niet bij iedereen terecht komt. Het is een probleem van verdeling. Agro-ecologie kijkt hoe lokale markten versterkt kunnen worden en mensen de mogelijkheid krijgen zélf voedsel te verbouwen.

Om agro-ecologie kracht bij te zetten, publiceerden in 2008 meer dan vierhonderd wetenschappers vanuit uit 58 landen wereldwijd gezamenlijk het IAASTD-rapport, waarin zij schrijven dat de toekomst van voedselproductie bij de agro-ecologische landbouw ligt.

“Laat het groeimodel los en doe aan landbouw binnen de fysieke grenzen van de beschikbare grond en van de draagkracht van het ecosysteem.”

Agro-ecologie als Sociale Beweging

Naast een wetenschap en praktijk, is agro-ecologie óók een internationale sociale beweging. Landbouw is namelijk veel meer dan alleen voedselproductie: de manier waarop wij landbouw bedrijven, gaat ook direct over hoe wij omgaan met de aarde, de dieren, de natuur, het klimaat en natuurlijk met elkaar. Steeds meer mensen maken zich om al deze onderwerpen. Ze vinden daarnaast dat iedereen recht zou moeten hebben op gezond, schoon (gifvrij) voedsel, ongeacht je inkomen. En ook dat de producenten een eerlijk inkomen zouden moeten krijgen. Als agro-ecologische boeren omarmen wij al die waarden en dragen we zorg voor zoveel meer dan alleen voedsel produceren. In Nederland bestaat er de vereniging Toekomstboeren, die lid is van de wereldwijde organisatie La Via Campesina, met leden uit wel 81 landen. Samen vormen we een sterke sociale beweging vóór voedselsoevereiniteit en agro-ecologische landbouw: een landbouw met waarden.

Maak vrijblijvend een
1e gratis afspraak
voor meer informatie

Mail: info@agro-ecologie.nu